Wspomnienie – Wanda Rutkiewicz (1943-1992)

Od 1985 do 1991 roku zdobyła siedem szczytów ośmiotysięcznych. Zginęła podczas wyprawy na Kanczendzongę w 1992 roku. Autorka filmów alpinistycznych oraz książek Zdobycie Gasherbrumów (1979) i Na jednej linie (1986).

Zdobyła wiele znaczących szczytów m.in. północną ścianę Kieżmarskiego Szczytu, Augille du Grépon, Eiger, Pik Lenina, Noszak, Gasherbrum III, Mount Everest, Lhotse… Niewątpliwie Wanda Rutkiewicz była jedną z najwybitniejszych himalaistek świata. Niestety nie osiągnęła swojej wymarzonej „gwiazdy”- Kanczendzongi.

Wanda Błaszkiewicz urodziła się 4 lutego 1943 roku się na dzisiejszej Litwie w miejscowości Płungiany (lit. Plungė). Po II wojnie światowej przyjechała z rodziną najpierw do Łańcuta, a potem do Wrocławia. Tu skończyła II LO (przed którym 6 lat po zaginięciu odsłonięto poświęcony jej kamień pamiątkowy). Studiowała na Politechnice Wrocławskiej (na tej samej uczelni studiowali zresztą Krzysztof Wielicki i Bogdan Jankowski), kończąc ją w 1965 roku z dyplomem inżyniera elektroniki i pracując później przez kilka lat w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych. Po przeprowadzce do Warszawy podjęła pracę w Instytucie Maszyn Matematycznych.

Ze sportem byłą związana niemal od zawsze. W czasie studiów uprawiała wyczynowo siatkówkę. Grała w pierwszoligowej drużynie AZS Wrocław i była kapitanem juniorskiej reprezentacji Polski. W 1964 mało brakowało, żeby pojechała na olimpiadę do Tokio.

W 1961 zaczęła się wspinać. Najpierw w skałkach – w Górach Sokolich koło Jeleniej Góry, gdzie zresztą przyjechała bez żadnego wspinaczkowego doświadczenia. Po przejściu piątkowej drogi połknęła bakcyla. Rok później zrobiła kurs taternicki na Hali Gąsienicowej. Przez kolejne lata przechodziła szereg trudnych dróg latem i zimą i zrobiła uprawnienia instruktorskie. Należała do Klubu Wysokogórskiego we Wrocławiu, a od 1973 roku do Klubu Wysokogórskiego w Warszawie.

Była rzeczniczką alpinizmu kobiecego i od początku dążyła do wspinania w zespołach kobiecych. W 1968 z Haliną Krüger-Syrokomską przeszła wschodni filar Trollryggenu w Norwegii, co zapewniło jej duży szacunek we wspinaczkowym światku. Wspinając się w Alpach w zespołach kobiecych dokonała dwóch znaczących przejść. Najpierw, w 1973, ze Stefanią Egierszdorf i Danutą Gellner (Wach) przeszły nie mającą jeszcze wówczas żadnego powtórzenia drogę Hiebelera, Maschkego i braci Messnerów wiodącą północnym filarem Eigeru. Pięć lat później, zimą 1978 z Anną Czerwińską, Ireną Kęsą i Krystyną Palmowską przeszła natomiast drogę Schmidtów (TD+, M5, WI4) na północnej ścianie Matterhornu.

W 1970 wzięła udział w wyprawie pod kierownictwem Andrzeja Zawady w góry Pamir. Tam weszła na swój pierwszy siedmiotysięcznik – Pik Lenina (7134 m), a w 1972 w Hindukuszu zdobyła Noszak (7492 m). Od tego czasu jeździła coraz częściej w góry wysokie. Organizowała wyprawy kobiece i kierowała nimi, była także zapraszana do udziału w ekspedycjach międzynarodowych.

W 1975 była organizatorką i kierownikiem pierwszej polskiej kobiecej wyprawy (towarzyszyła jej także grupa męska) na Gasherbrumy w Karakorum. Weszła wówczas na dziewiczy Gasherbrum III (7946 m) osiągając rekord wysokości pierwszego wejścia z udziałem kobiet. W ramach tej samej wyprawy Halina Krüger-Syrokomska i Anna Okopińska zdobyły Gasherbrum II (8035 m).

W 1978 biorąc udział w międzynarodowej wyprawie, podczas której pełniła także funkcję zastępcy kierownika i filmowca, weszła na Mount Everest. Była trzecią kobietą, pierwszą Polką (wyprzedziła wszystkich mężczyzn) i pierwszą Europejką na tym szczycie.

Potem były następne wyprawy w Karakorum, Himalaje, Andy i kolejne wejścia. W Andach na Aconcaguę (6959 m) południową ścianą w stylu alpejskim (1985), a w Himalajach w zespole kobiecym na Nanga Parbat (8126 m) ścianą Diamir (również 1985).

Na K2 weszła za trzecim razem, w 1986, będąc równocześnie pierwszą kobietą w historii na tym szczycie. W następnych latach dokonała wejść na kolejne 8-tysięczniki: Szisza Pangma (1987), Gaszerbrum II (1989, wyprawa kobieca), Gaszerbrum I (1990), Czo Oju (1991) i Annapurnę południową ścianą (1991).

Zamierzała zdobyć Koronę Himalajów i Karakorum – z 14 ośmiotysięczników udało jej się wejść na 8.

25 maja 1992 roku agencja Reuters podała, że Wanda Rutkiewicz zaginęła w masywie Kanczendzongi (8586 m) nocą z 12 na 13 maja. Ostatnią osobą, która z nią rozmawiał był schodzący ze szczytu Carlos Carsolio. Na wysokości ok. 8200 próbował ją namówić, żeby się wycofała. Wanda jednak postanowiła iść na szczyt.